ความเป็นมาของการเป็นต้นไม้ประจำสถาบัน และดอกจันเป็นสัญลักษณ์ของนักเรียนนายสิบ ในปี ๒๔๘๒ - ๒๔๘๖ ได้เกิดสงครามโลกครั้งที่ ๒ กองทัพบกมีความต้องการนายทหารชั้นประทวนเป็นจำนวนมาก จึงได้เปิดโรงเรียนนายสิบทหารราบขึ้นอีก ในค่ายสมเด็จพระนารายณ์มหาราช จว.ลพบุรี มีสถานะเป็นกองโรงเรียนนายสิบ เป็นหน่วยขึ้นตรงศูนย์การทหารราบ ในที่ตั้งกองโรงเรียนนาย สิบนี้เอง ที่ถือว่า เป็นที่กำเนิดตำนานดอกจัน ซึ่งถือเป็นต้นไม้ประจำสถาบัน และดอกจันเป็นสัญลักษณ์ของนักเรียนนายสิบก็เพราะ รอบ ๆ บริเวณพื้นที่มีต้นจันขนาดใหญ่หลายต้น ลักษณะของลำต้น ดอกผล มีลักษณะเด่นที่สื่อความหมายในทางที่ดีงามแก่นักเรียนนายสิบ และสถาบันโรงเรียนนายสิบ กล่าวคือ

                            ต้นจัน เป็นต้นไม้ที่มีเนื้อไม้ลวดลายสวยงาม มีกลิ่นหอม เป็นที่ต้องการ และเป็นไม้ที่มีคุณค่าสามารถอยู่ได้ในที่แห้งแล้งต่อเมื่อได้น้ำฝนก็ผลิดอกออกผลในราวเดือนพฤษภาคม เปรียบได้กับนักเรียนนายสิบที่เริ่มเข้ามาศึกษาในเดือนนี้ จนสำเร็จเป็นนายสิบที่ออกไปรับราชการในหน่วยทหาร ถ้ามีความอดทน แข็งแกร่ง อยู่ในระเบียบวินัย อดทนต่อสู้ ตั้งใจปฏิบัติงาน ก็จะเป็นผู้ที่มีคุณค่า เป็นที่ต้องการของหน่วยงานและผู้บังคับบัญชา ก็จะสามารถเจริญก้าวหน้าในหน้าที่ราชการ

                           ดอกจัน ที่มีลักษณะเป็นกลีบ ปลายแหลมเชื่อมติดกันเป็นแฉก ชี้ไปทุกทิศทุกทาง หมายถึงนักเรียนนายสิบที่เมื่อสำเร็จออกไปรับราชการ จะออกไปจากโรงเรียนแยกย้ายกันไปทุกทิศทุกทางทั่วประเทศ เพื่อไปรับใช้ชาติ และประชาชน ลักษณะกลีบดอก หมายถึงสถาบันโรงเรียนนายสิบทหารบกที่โอบอุ้ม  ผลก็คือนักเรียนนายสิบทหารบก มีความหมายเตือนใจ ไม่ให้ลืมตนว่ามาจากใหน และรำลึกถึงเกียรติยศชื่อเสียงของตนเอง รวมถึงสถาบันด้วย  ความหมายที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ ลักษณะของดอกจันส่วนใหญ่มี 5 แฉกมีลักษณะคล้ายดาวเป็นเครื่องหมายยศของของนายทหารสัญญาบัตร ซึ่งถือเป็นความสำเร็จสูงสุดของผู้ที่จบจากสถาบันแห่งนี้........

                           เมื่อปี 2510 กองทัพบกได้ดำริให้จัดตั้งโรงเรียนนายสิบทหารบกขึ้นโดยเป็นหน่วยขึ่นตรงกองทัพบกฝากการบังคับบัญชาไว้กับกรมยุทธศึกษาทหารบกมีที่ตั้งในค่ายธนะรัชต์  โดยอยู่ฝั่งทิศเหนือ และศูนย์การทหารราบที่ย้ายมาจากค่ายสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มาเข้าที่ตั้งใหม่ ค่ายธนะรัชต์เช่นกัน โดยอยู่ทางทิศใต้  เพื่อตอบสนองความต้องการของกองทัพบกที่ต้องการเพิ่มกำลังพล ในการป้องกันภัยคุกคามของ ผกค. โดยให้มีขีดความสามารถในการผลิตนักเรียนนายสิบ ปีละ 2,000 นาย โดยมี พันเอก สนาน   คงพันธ์  เป็นผู้บังคับการในพื้นที่โรงเรียนนายสิบแห่งใหม่  ในค่ายธนะรัชต์ก็ยังคงมีต้นจันขนาดใหญ่ต้นหนึ่ง อยู่ใกล้โรงเลี้ยงด้านเขาฉลักฉลามให้สืบทอดเป็นตำนาน  ต่อมาไม่นานต้นจันต้นนี้ก็ถึงกาลตามอายุขัยได้ตายลงไป หลังจากนั้นก็ปิดการบรรจุอัตราการจัดเฉพาะกิจ 4150 แปรสภาพเป็นโรงเรียนการกำลังสำรอง  กรมการกำลังสำรอง ในปี 2533

                           ในปี 2539 พลเอก เชษฐา   ฐานะจาโร ผู้บัญชาการทหารบก ได้ดำริให้จัดตั้งโรงเรียนนายสิบทหารบกขึ้นมาอีกครั้ง เพื่อเป็นสถาบันหลักในการผลิตนายทหารชั้นประทวน เพื่อให้เกิดผลดีแก่กองทัพในการที่มีนายทหารชั้นประทวนที่ถือกำเนิดจากสถาบันเดียวกัน โดยผลิตนักเรียนนายสิบรุ่นที่ 1 ในเดือนพฤษภาคม 2540   เพื่อเป็นการสืบสานตำนานดอกจัน และต้นไม้ประจำสถาบัน พันเอก ศุภฤกษ์   ไม้แก้ว  ปฏิบัติหน้าที่ผู้บังคับการกรมนักเรียน โรงเรียนนายสิบทหารบก ได้ดำเนินการปลูกต้นไม้ขึ้นมาใหม่บริเวณรอบๆ สนามกลางของโรงเรียนนายสิบทหารบก  จำนวน 47 ต้น โดยเรียนเชิญผู้บัญชาการทหารบก  พลเอก เชษฐา   ฐานะจาโร ซึ่งเดินทางมาตรวจเยี่ยม เมื่อเดือนสิงหาคม 2540  เป็นประธานในการปลูกต้นจัน         ต้นจันที่ปลูกขึ้นมาใหม่กำลังเจริญเติบโตงอกงามให้ผลเหลืองอร่ามสวยงาม มีกลิ่นหอมชื่นใจ โรงเรียนนายสิบทหารบกก็ยังคงเป็นสถาบันที่มีประสิทธิภาพให้ผลผลิตคือนายทหารประทวนที่มีความรู้ความสามารถให้กับกองทัพบกเพื่อชาติ และประชาชนต่อไป

                           สัญลักษณ์ของโรงเรียนนายสิบทหารบก ประกอบไปด้วย จัก และคบเพลิง ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของกรมยุทธศึกษาทหารบก ซึ่งจักร หมายถึง กองทัพบก , คบเพลิง หมายถึง แสงสว่างของปัญญา ความรู้ , ส่วนดอกจัน คือ นักเรียนนายสิบทหารบก และ แพรแถบที่ระบุนามหน่วย หมายถึง โรงเรียนนายสิบทหารบก ที่หน่วยขึ้นตรงของกรมยุทธศึกษาทหารบก 

                           สัญลักษณ์ของนักเรียนนายสิบ และของโรงเรียนนายสิบทหารบก   ตลอดจนต้นจัน เป็นต้นไม้ประจำสถาบัน ก็มาจากต้นจันที่มีอยู่ภายในโรงเรียนนายสิบตลอดมา .... จนเป็นตำนานนั่นเอง

                           สัญลักษณ์ประจำกองร้อยนักเรียนนายสิบ
ในปี พ.ศ.2540 กองทัพบกได้อนุมัติให้เปิดการเรียน การสอน นนส.ขึ้นใหม่ ทั้งนี้ ผบ.ทบ. (พล.อ. เชษฐา ฐานะจาโร) ดำริว่านายทหารประทวนใน ทบ. ควรจะมาจากสถาบันเดียวกัน เพื่อจะได้มีความรักใคร่กลมเกลียวมีรุ่นพี่ รุ่นน้อง เพื่อให้เกิดความรักความสามัคคี ซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการประสานการปฏิบัติงานอันจะเป็นผลดีแก่กองทัพ
                           ในการเปิดหลักสูตร นนส. ในปี 2540 อันเป็นรุ่นที่ 1 นั้น ทบ. ได้มอบหมายให้ ยศ.ทบ. และ ศร. ดำเนินการเป็นหน่วยรับผิดชอบ ศร. ให้การสนับสนุนบุคลากร สถานที่ และยุทโธปกรณ์ต่างๆ นขต.ทบ.ให้การสนับสนุนกำลังพลมาช่วยราชการเพื่อร่วมกันฝึก นนส. รุ่นนี้จนกว่าจะมีการอนุมัติ อฉก. 4150 และบรรจุกำลังพลในปีต่อมา
                           นนส. รุ่นที่ 1 มีจำนวน 1009 นาย (ทบ.1000 นาย , บก.สส. 9 นาย) มีกรมนักเรียนเป็นหน่วยปกครองบังคับบัญชา ประกอบด้วย กองพัน นนส. 2 กองพัน ๆ ละ 4 กองร้อย รวม 8 กองร้อย หนึ่งกองร้อยมี นนส. จำนวน 126 – 127 นาย
                           จก.ยศ.ทบ. พล.ท.ปรีชา แคล้วปลอดทุกข์ (ยศในขณะนั้น) ได้ให้นโยบายในการปกครอง นนส. ว่า ควรจะกำหนดสีประจำหน่วย (กองร้อย) พร้อมทั้งกำหนดสัญลักษณ์ไว้เป็นธงประจำกองร้อย เพื่อให้เป็นที่รวมจิตใจ ดำรงความเป็นหน่วย สร้างความรัก ความสามัคคีให้เกิดขึ้นเป็น GROUP UNITY รร.นส.ทบ. จึงได้ดำเนินการจัดทำธงประจำกองร้อยขึ้นมา และกำหนดสัตว์สัญลักษณ์ให้กับกองร้อย นนส. ทั้ง 8 กองร้อย ขึ้น ซึ่งสัตว์ที่กำหนดเป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วยดังกล่าว เป็นสัตว์ที่มีลักษณะเด่น เป็นเอกลักษณ์ที่ควรปลูกฝังให้มีในคุณลักษณะทหาร หรือแนวคิดในการต่อสู้ทางยุทธวิธี สัตว์สัญลักษณ์ทั้ง 8 ได้แก่

วัวกระทิง (GAUR)

                            เป็นวัวป่าที่มีขนาดใหญ่ อยู่รวมกันเป็นฝูง 8 – 12 ตัว มีจ่าฝูงคอยดูแล อยู่ในป่าได้เกือบทุกประเภท เวลาต่อสู้กับศัตรูจะใช้เขาอันแหลมคม และแรงปะทะด้วยน้ำหนักตัวอันมหาศาลเข้าพิชิตศัตรู
                           ความหมายทางสัญลักษณ์ การรวมกันเป็นหน่วยโดยมีผู้นำหน่วยรับผิดชอบ เวลาต่อสู้ศัตรูรวมกำลังเข้าโจมตี ทำให้พลังอำนาจสูง
                           ความหมายทางทหาร เอกภาพการบังคับบัญชา การรวมกำลัง
                           รูปวัวกระทิง ประดับบนธงสีเหลือง เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 1 ร้อย. 1

สิงโต (LION)

                           สิงโตพบในทวีปอัฟริกา ตัวผู้มีขนยาวรอบคอ ดูสง่าน่าเกรงขาม จนมีสมญาว่า “เจ้าป่า”นิสัยชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงขนาดของฝูงขึ้นอยู่กับปริมาณของเหยื่อถ้าเหยื่อมีขนาดใหญ่มาก หรือมีจำนวนมากก็จะอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่
                           ความหมายทางสัญลักษณ์ ความเป็นผู้นำที่จะต้องมีลักษณะที่องอาจ ผึ่งผาย
                           ความหมายทางทหาร การจัดวางกำลังที่เหมาะสม เข้านำทหารต่อสู้กับข้าศึก , การควบคุมบังคับบัญชา
                           รูปสิงโตประดับบนธงสีฟ้า เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 1 ร้อย. 2

นกอินทรี (EAGLE)

                           เป็นนกนักล่าซึ่งล่านก และไข่นกที่มีขนาดเล็กกว่าเป็นอาหาร นกอินทรีเป็นนกที่มีลักษณะสวยงาม แข็งแรง สายตาคม บินเร็ว โจมตีแม่นยำ มีเพดานบินตั้งแต่พื้นราบจนถึงความสูง 2,100 เมตร ทำให้มองเห็นเหยื่อได้แต่ไกล
                           ความหมายทางสัญลักษณ์ ความแข็งแรง รวดเร็ว ความสง่างาม ความเป็นนักล่า เจ้าอากาศ
                           ความหมายทางทหาร การครองความเป็นเจ้าอากาศ การข่าวที่ดี ความรวดเร็ว
                           รูปนกอินทรีประดับบนธงสีน้ำเงิน เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 1 ร้อย. 3

แมลงป่อง (SCORPION)

                           เป็นสัตว์ที่มีขนาดเล็ก เป็นนักฆ่าขนาดจิ๋ว มีพิษอยู่ที่หางสำหรับฆ่าเหยื่อเพื่อกินเป็นอาหาร แมลงป่องแม้จะมีขนาดเล็ก แต่ก็มีความสามารถเอาตัวรอดจากศัตรูได้ด้วยการชูหางที่มีพิษข่มขู่ศัตรูไม่ให้เข้ามาทำร้าย ดังที่มีโคลงสี่สุภาพกล่าวว่า “ พิษน้อยหยิ่งโยโส แมลงป่อง ชูแต่หางตัวเองอ้า อวดอ้างฤทธิ์” แม้จะตัวเล็ก มีพิษน้อย แต่ก็ข่มขู่ข้าศึกศัตรูได้
                           ความหมายทางสัญลักษณ์ ความเป็นนักสู้ แม้จะตัวเล็กแต่ก็มีความกล้าหาญ
                           ความหมายทางทหาร การลวง การใช้เล่ห์เหลี่ยม การต่อต้านข่าวกรอง
                           รูปแมลงป่องประดับบนธงสีม่วง เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 1 ร้อย. 4

 งูจงอาง (KING COBRA)

                            จัดได้ว่าเป็นงูเห่าชนิดหนึ่งและเป็นงูพิษที่ใหญ่ที่สุดในโลกมีน้ำพิษมากจึงมีอันตรายสูงกว่า งูเห่างูจงอางอาศัยอยู่ในป่าชื้น แถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สำหรับประเทศไทยพบได้ตามป่าทุกภาค พบมากที่สุดที่ภาคใต้ ลักษณะนิสัย ไม่เป็นผู้รุกราน จะอาศัยความคล่องแคล่วหลบหนี แต่ถ้าถูกรบกวน หรือถูกทำลายแหล่งอาศัยโดยเฉพาะในขณะที่มีไข่ จะโกรธชูหัวแผ่แม่เบี้ย แลเห็นดอกจันทน์ และฉกกัดอย่างรวดเร็ว ซึ่งจะกัดติดไม่ปล่อย เพื่อปล่อยน้ำพิษ เหยื่อจะถึงแก่ความตายอย่างรวดเร็ว
                            ความหมายทางสัญลักษณ์ ไม่รุกรานใครก่อน แต่ถ้าถูกทำร้ายก็สู้อย่างเหนือชั้น คือ มีดีไม่อวดโอ้ ถึงคราวตอบโต้โชว์พิษร้าย
                            ความหมายทางทหาร ความคล่องแคล่วในการเคลื่อนที่ อำนาจการกำลังรบ ความรวดเร็วในการโจมตี
                            รูปงูจงอางประดับบนธงสีแดง เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 2 ร้อย. 1

ฉลาม (SHARK)

                           ฉลามได้ฉายาว่า ราชาผู้สง่างามแห่งท้องทะเลไทย , นักล่าแห่งรัตติกาล หรือฉลามครีบเงินได้ฉายาว่า สุภาพบุรุษแห่งโลกสีคราม แต่ฉลามที่เป็นนักล่าทีน่ากลัวที่สุดคือ ฉลามขาว ฉลามเป็นสัตว์นักล่าที่มีรูปร่างสง่างาม ว่ายน้ำได้รวดเร็วมาก มีฟันที่แหลมคม
                            ความหมายทางสัญลักษณ์ นักต่อสู้ นักรบที่มีความสง่างาม เข้มแข็งรวดเร็ว
                            ความหมายทางทหาร การครองความเป็นเจ้าทะเล การครองห้วงสมุทร
                            รูปฉลามประดับบนธงสีเทา เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 2 ร้อย. 2

 จระเข้ (CROCODILE)

                           เป็นสัตว์เลื้อยคลานที่อยู่ได้ทั้งในน้ำและบนบก หากินในเวลากลางคืน ปรับตัวได้ดีเข้ากับสภาพแวดล้อม จระเข้เป็นสัตว์เลื้อยคลานที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก แต่เคลื่อนไหวได้อย่างคล่องแคล่ว มีสายตาที่รวดเร็วมาก
                           ความหมายทางสัญลักษณ์ เป็นนักรบที่มีความรวดเร็วในการต่อสู้ การปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อม
                           ความหมายทางทหาร การรบสะเทินน้ำสะเทินบก การพราง การซ่อนพรางการปฏิบัติการในเวลากลางคืน
                           รูปจระเข้ประดับบนธงสีเขียว เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน. 2 ร้อย. 3

เสือดำ (BLACK LEOPARD)

                            เป็นเสือที่มีขนาดใหญ่รองลงมาจากเสือโคร่ง เป็นสัตว์ชนิดเดียวกับเสือดาวอยู่ในป่าได้ทุกชนิด ขึ้นต้นไม่เก่ง การจับเหยื่อชอบกระโดดลงมาจากต้นไม้เพื่อจับเหยื่อกิน ลักษณะเด่น ปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ดีที่สุด ตัวเล็กแต่มีกำลังมหาศาล มีความอดทนสูง อยู่ได้โดยไม่ต้องกินน้ำได้หลายวัน มีความเจ้าเล่ห์ฉลาดมากทำให้รอดจากศัตรู
                            ความหมายทางสัญลักษณ์ ความฉลาด ความอดทน ความรวดเร็วแข็งแรง
                            ความหมายทางทหาร การปฏิบัติการในเวลากลางคืน การปฏิบัติการรบแบบจู่โจม
                            รูปเสือดำประดับบนธงสีเลือดหมู เป็นสัญลักษณ์ประจำหน่วย พัน2. ร้อย. 4

                           สัญลักษณ์ประจำหน่วยนับได้ว่าเป็นเครื่องมือที่สำคัญส่วนหนึ่งในการสร้างความเป็นศูนย์รวม เป็นปึกแผ่น ก่อให้เกิดความรักความสามัคคี และเป็นประวัติได้เล่าขานเพื่อเตือนความทรงจำเมื่อกาลเวลาผ่านไป  ปัจจุบันเพื่อความเหมาะสมในหลายประการ จึงแบ่งการปกครองเป็น 3 กองพัน 8 กองร้อย ดังนี้ .-
                           พัน.1 ร้อย 1 กระทิง                           พัน.1 ร้อย.2 สิงโต                            พัน.1 ร้อย.3 อินทรีย์
                           พัน.2 ร้อย.1 จงอาง                            พัน.2 ร้อย.2 ฉลาม                           พัน.2 ร้อย.3 จรเข้
                           พัน.3 ร้อย.1 เสือดำ                            พัน.3 ร้อย.2 แมงป่อง

:: ที่มา :: นิตยสารยุทธโกษ ปีที่ 114 ฉบับที่ 2 เดือน ม.ค.-มี.ค.49 หน้า 30-32  โดย จ่าบุญถึง   และ เสือผ่อง... กรมนักเรียน   โรงเรียนนายสิบทหารบก